KSIĄŻKI - O FILMACH. FILMOZNAWCY I HAS
Dopiero po śmierci Wojciecha Jerzego Hasa można było wreszcie zmienić słowa, że powstała do tej pory tylko jedna monografia poświęcona filmom Wojciecha Jerzego Hasa autorstwa Konrada Eberhardta, krytyka, którego reżyser bardzo sobie cenił. Od tego momentu pojawiło się kilka pozycji poświęconych sylwetce reżysera, a także jego najbardziej znanym filmom. Obok monografii artysty (Gródź, Maron), mamy też monografie filmowych dzieł (Jakubowska, Gródź) – wyszczególnione poniżej.
Ciekawa pozycja dla każdego, kto chciałby poczytać recenzje sprzed lat i poznać opinie Konrada Eberhardta o kinie polskim. Zawiera ona teksty monografisty Hasa zebrane m.in. z “Kina”, “Filmu”, “Ekranu”, “Kultury”. Dotyczą one nie tylko filmów krakowskiego reżysera, ale dają doskonały przegląd tego, co działo się niegdyś na ekranach polskich kin. Dzięki temu można spojrzeć na filmy Hasa z nieco innej perspektywy.
Eberhardt pisze o kinie Hasa, począwszy od “Pętli” – fabularnego debiutu, zdumiewająco dojrzałego wg krytyka, aż do “Szyfrów”. Ciekawe spojrzenie na twórczość Hasa, pierwsze próby zdefiniowania stylu reżysera. Has cenił Eberhardta. Pojęcie o treści może dać spis treści: Wstęp; “Pętla” – świadomy wybór stylu; Sztuka myślenia obrazami; Subiektywizacja świata; Od literatury do scenopisu; Bohater filmowy: outsider; Opisowość poetycka; Filmer la mort au travail; “Złoto” – czyli kino prowokacyjne; Dwie barwy czasu; Życie: rola do zagrania; W Hiszpanii – czyli nigdzie; Czas nieodnaleziony (książka wzbogacona o filmografię i fotosy).
“(…) tom esejów, artykułów, recenzji i wywiadów Marii Kornatowskiej, wybitnej postaci polskiej krytyki filmowej i niezapomnianej Professoressy łódzkiej Szkoły Filmowej. Autorska wielu książek – z kilkakrotnie wznawianą znakomitą monografią Fellini na czele – była świetną znawczynią kina włoskiego, amerykańskiego i polskiego, w których szczególnie wysoko ceniła twórczość Wojciecha Jerzego Hasa” fragment z okładki książki, Tadeusz Szczepański.
W książce część dotyczącą kina polskiego otwiera Has str. 294 – 369, czytelnik dostaje możliwość zapoznania się ze sporą ilością tekstów, które Kornatowska poświęciła reżyserowi, a także ich rozmowy publikowane w prasie filmowej. Dalsza część to “I inni”
W książce poświęconej Marii Kornatowskiej, z serii POLSCY KRYTYCY FILMOWI, Małgorzata Jakubowska pisze o krytyczce: “Jako jedna z nielicznych osób Maria Kornatowska potrafiła z Hasem rozmawiać. Mimo oficjalnej formy “pan”, “pani”, czujemy, że jest między nimi jakieś głębokie porozumienie. Przyjaźń. W rozmowach jest jego intelektualną partnerką. On dla niej – autorytetem”. (str. 98)
Małgorzata Jakubowska – autorka monografii na temat “Sanatorium pod Klepsydrą”, pomysłodawczyni dni Hasa pt. “Filmowe ogrody Wojciecha Jerzego Hasa” w 10. rocznicę śmierci Hasa (organizowane przez łódzkie filmoznawstwo i Szkołę Filmową), w której Maria Kornatowska miała swój niebagatelny udział. Tekst w niezwykły sposób oddaje charakter twórczości Hasa, przefiltrowaną przez postać Kornatowskiej.
Premiera filmu “Ślady” o Hasie była połączona z promocją publikacji “Filmowe ogrody Wojciecha Jerzego Hasa” – 15.12.2011 r. – KLIK
Książka jest podsumowaniem Dni Hasa zorganizowanych przez PWSFTvIT oraz Uniwersytet Łódzki. Na pracę składają się części:
I Wspomnienia, rozstania, pożegnania (o Hasie pisze: Edward Zajicek, Janusz Kijowski, Robert Gliński – również autor najnowszego dokumentu o reżyserze – “Ślady”, Anne Guérin-Castell)
II Osioł grający na lirze (teksty Jadwigi Kukułczanki i Tadeusza Lubelskiego)
III Szyfry pamięci, szyfry historii (piszą: Piotr Zwierzchowski, Natasza Korczarowska-Różycka, Elżbieta Ostrowska)
IV Poszukiwania, inspiracje, ślady (teksty Kamili Żyto i Beaty Lisowskiej)
V Ścieżki czasu, meandry wyobraźni (piszą: Margarete Wach, Anne Guérin-Castell, Katarzyna Citko, Małgorzata Jakubowska, Aleksandra Zagórska, Joanna Spalińska-Mazur)
VI Między księgą a tekstem (Joanna Preizner, Bogdan Banasiak, Marcin Maron)
VII Ujęcia, kadry, format, kolor (Stefan Czyżewski, Grzegorz Kędzierski)
Tadeusz Lubelski pisze o filmie, którego Has nie mógł zrealizować, a do którego to projektu – co niezwykłe, ciągle wracał. Najbliżej realizacji było w roku 1981, w zasadzie ustalono już obsadę (projekt miał być międzynarodowy, produkcja francuska). Mieli się tu pojawić m.in. Orson Welles, Catherine Deneuve, Jean Rochefort, Betty Davis, Peter Ustinov. Za muzykę miał być odpowiedzialny Gheorghe Zamfir, znany z “Pikniku pod Wiszącą Skałą”. Niestety, wszystko zostało zaprzepaszczone przez wprowadzenie stanu wojennego. Podpisanie umowy na realizację filmu zaplanowano na 15 grudnia 1981 r. w Paryżu. Ekipa filmowców miała wylecieć do Francji 12 grudnia. Wylot został jednak przesunięty na następny dzień, kiedy nie dało się już nigdzie wylecieć…
W części poświęconej filmowi Hasa Lubelski umieszcza również recenzję filmu, który mógłby powstać, gdyby nie szereg niesprzyjających okoliczności. Cała książka Lubelskiego jest zresztą tak skonstruowana – poświęcona filmom, które nie powstały, a w taki czy inny sposób obrosły legendą, plus – recenzje, które mogłyby powstać, gdyby filmy zrealizowano.
Książka poświęcona polskim operatorom, m.in. tym, z którymi współpracował Has: Mieczysław Jahoda, Witold Sobociński.
