Kobiety Hasa
Has to filmy, ale na przestrzeni lat coraz więcej mówi się o jego życiu prywatnym*. Wobec tego – po latach, ta strona również odnotuje obecność kobiet w życiu reżysera, zwłaszcza, że były one częścią jego twórczej drogi. Już po śmierci reżysera pojawiły się “relacje” kobiet, z którymi był związany. “Ptak srebrnopióry” Lucyny Legut, 10 lat po śmierci autorki, “Życie w drugim planie” Jadwigi Has, w roku 2010. Z obydwu wyłania się niezwykły obraz, który warto zobaczyć na własne oczy.
* w filmie dokumentalnym z roku 2023 “Rysopis znaleziony po latach. Wojciech Jerzy Has” Sławomira Rogowskiego i Stanisława Zawiślińskiego, chyba po raz pierwszy życie reżysera zostaje w tak wyraźny sposób przybliżone widzowi. Pojawiają się wypowiedzi Jadwigi Has, widzimy Wandę Ziembicką-Has, wspomniana zostaje “pani z wybrzeża”, czyli Lucyna Legut, z nazwiska zostaje wymieniona kobieta, z którą Has związał się jeszcze w trakcie małżeństwa z Jadwigą.
Lucyna Legut – miłość na Wybrzeżu, choć poznali się w Krakowie w 1950 r.
To jak rozwijała się znajomość z Hasem Lucyna Legut przedstawiła w “Ptaku srebrnopiórym”, który został wydany 10 lat po jej śmierci, w 2021 r. “Ptak..” jest zapisem korespondencji między Legut i reżyserem “Jak być kochaną” (z rysunkami, które Lucyna, aktorka i malarka wykonywała dla Hasa. Którymi ozdabiała, czy też ubogacała takim swoistym komentarzem treść listów), z komentarzem autorki, która była w reżyserze – jak sama wspomina, zakochana do szaleństwa. Poznali się w Krakowie (w czasie okupacji, w pracowni malarskiej), ona 24 lata, on 25. Potem 5 lat spędzili w Toruniu, w 1956 Lucyna Legut osiadła na Wybrzeżu i to z Gdańskiem związała się na całe życie. Has, który w tym czasie miał żonę i dziecko, dojeżdżał do niej, wymieniali się również pięknymi listami, które z czasem stały się mniej piękne. Lucyna Legut ocenia swoją historię z dystansu, ze swoistym poczuciem humoru, przebijają tu gorzkie tony, niemniej jednak jest to bardzo ciekawy dokument pewnej epoki i reżysera, którego Legut poznała przed jego fabularnym debiutem, w mieście, które Hasa określiło na zawsze – w Krakowie. “Ptak srebnopióry” kończy się zbiorem listów od Hasa do “Kochanej Lucynki”, “Mojej Kochanej Lucynki”. Kiedy w końcu widać jak ostatni list zaczyna się od “Moja Droga!”, wiadomo, że miło nie będzie. To swoista wiwisekcja uczuć, na którą autorka nie zdecydowała się za życia. Piękna była ta miłość, pięknie ubrana w słowa i kreskę (Lucyna Legut napisała np. dla Hasa bajkę z ilustracjami). Przebija tu też myśl i uczucie, które można zaobserwować u Jadwigi Has w jej “Życiu w drugim planie”.
Warto jeszcze wspomnieć o tym, że Legut znalazła swoje listy do Hasa, robiąc porządki, Has ich nie wyrzucał (co nie dziwi, kiedy się je czyta i ogląda) i zostawił u autorki.
W czasie znajomości z Lucyną Legut powstała “Pętla”, “Pożegnania” i “Wspólny pokój”. Has pisał je w Sopocie, a Legut wg jej własnych słów była przy tym obecna “w charakterze maszyny do pisania. Zawsze był ten sam rytuał: Has z psem na tapczanie, ja przy maszynie” (str. 72). Również w Sopocie gościł u Legut (i Hasa) m.in. Stanisław Dygat, a ona sama namalowała portret Kaliny Jędrusik. Legut i Has wydawali się tak zżyci, że Lucyna występowała czasami na plakatach i w recenzjach jako Lucyna Has, Hass, Has-Legut.
Związek Hasa i Legut trwał 10 lat.
Więcej o Lucynie Legut na portalu e-teatr, ale i filmpolski.pl ma jej sylwetkę – Lucyna Legut na filmpolski.pl
Lucynę Legut znajdziemy również na stronie encyklopediateatru.pl, tu m.in.: “Zimą sypialiśmy tylko w nausznikach” – KLIK; Jaka była Lucyna Legut? – KLIK
Cała Lucyna Legut: Pisarka, Aktorka, Malarka do znalezienia w publikacji Bibliotecznego Ośrodka Informacji Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku. Jest to bibliografia z komentarzami i zdjęciami, publikacja licząca 207 stron. Dostępna on-line, warto zajrzeć, bo takie opracowanie to coś zupełnie niesamowitego – LINK
Jadwiga Has – miłość od “Wspólnego pokoju” do “Sanatorium pod Klepsydrą”
Jadwiga Has – zwana “Porcelanką”, poznała Wojciecha Jerzego Hasa na planie “Wspólnego pokoju”. Wiedziała, że ma on skomplikowaną sytuację osobistą. W swoim “Życiu w drugim planie” pisała: “Miał żonę, z którą był w separacji od dwunastu lat, i syna Marka (…) Od dziesięciu lat żył w nieformalnym związku z aktorką. Mieszkali w Sopocie. Zakończył ten związek, gdy ja się pojawiłam” (str. 20).
Jadwiga poznała Hasa, wchodząc w dopiero w życie. Nie pracowała zawodowo, kiedy z nim była, była przede wszystkim żoną. Mieszkała z Hasem bardzo długo w pokoiku gościnnym we wrocławskiej wytwórni. Zagrała we wspomnianym już “Wspólnym pokoju”, w “Złocie”, miała bardzo udany występ w “Jak być kochaną” i “Rękopisie znalezionym w Saragossie”, pojawiła się również w “Lalce”. Nie pozwolił jej jednak spróbować grać u kogoś innego (podobno była taka propozycja), nie traktował poważnie jej prób literackich, mimo że zyskała pochwały z ust Wisławy Szymborskiej i Tadeusza Konwickiego. Filmpolski.pl opisuje ją w taki sposób: Dziennikarka, poetka, autorka tekstów piosenek, w latach 60-tych także aktorka w filmach swego ówczesnego męża, Wojciecha Jerzego Hasa. Niektóre z piosenek, które pisała Jadwiga Has można odsłuchać w serwisie YouTube (w wykonaniu m.in. Seweryna Krajewskiego, który tworzył do nich muzykę)
Has i Lucyna znali się dobrze z Dygatami (Stanisław i Kalina Jędrusik). Has i Jadwiga przyjaźnili się z Pendereckimi (Krzysztofem i Elżbietą, m.in. zimą jeździli razem do domu ZAiKS-u w Krynicy). W książce “Życie w drugim planie”, można przeczytać, że to Krzysztof Penderecki, zainteresował Manfreda Durnioka – niemieckiego producenta filmowego, projektem “Sanatorium pod Klepsydrą”. Sam Penderecki miał napisać do “Sanatorium…” muzykę, co się ostatecznie nie udało, ze względu na to, że realizacja filmu się odwlekała, a kompozytor miał inne zobowiązania. Jadwiga – Jagoda, w relacji Elżbiety Pendereckiej była dużo młodsza od Hasa, świetnie gotowała i była bardzo zdominowana przez reżysera. Po tym jak małżeństwo Hasa z Jadwigą się rozpadło, Pendereccy ją wspierali, pomagali. Elżbieta Penderecka pisze wprost, że po rozwodzie i powrocie do Warszawy (z Krakowa) Jadwiga została praktycznie bez niczego, Has nie wypełniał zobowiązań majątkowych. “Ona była bardzo dzielna, pisała wiersze i teksty piosenek, pracowała jako lektorka w radiu, co wystarczało na skromną egzystencję. (…) Wojtek zadzwonił do Jagody dwa lata przed śmiercią. Spotkali się i nawiązali ponownie kontakt. W jednym z wywiadów Wojtek powiedział, że wielkim błędem, jaki popełnił, było rozstanie z nią” (Krzysztof Penderecki. Pendereccy. Saga rodzinna, opowieść z udziałem Elżbiety Pendereckiej, wysłuchali Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, Wydawnictwo Literackie, 2013, str. 310-311). Więcej o tym w Epilogu “Życia w drugim planie” Jadwigi Has.
“Życie w drugim planie” zostało wydane w roku 2010. Również w roku 2010 Jadwiga Has miała spotkanie autorskie na Festiwalu Nowe Horyzonty we Wrocławiu, w czasie którego wspominano reżysera. Na mnie zrobiła niezapomniane wrażenie. W lipcu 2017 r. wzięła udział w spotkaniu w ramach Akademii Polskiego Filmu w Kinie MUZ Muzeum Narodowego w Warszawie, które można obejrzeć również na serwisie You Tube – KLIK
W grudniu 2017 roku Jadwiga Has zmarła. Jest pochowana w części katolickiej Cmentarza Prawosławnego na Warszawskiej Woli (sektor 94/ rząd 2/ miejsce 27), miejsce jakby wyjęte spoza czasu. Nekrolog opublikowali m.in. Elżbieta i Krzysztof Pendereccy z Rodziną dla Poetki, scenarzystki, aktorki oraz oddanej Przyjaciółki – link
Wanda Ziembicka-Has, ostatnia żona Wojciecha Jerzego Hasa
Ostatnia żona Wojciecha Jerzego Hasa (17 lat małżeństwa), związana z Wrocławiem. Fundatorka Nagrody dla Młodego Artysty im. Wojciecha Jerzego Hasa, przyznawanej od 2003 roku młodym filmowcom. Poznała go w 1968 r. na planie “Lalki”, w której statystowała (miała wtedy 21 lat). Była nim zauroczona, ale nic się między nimi wtedy nie wydarzyło, on miał żonę, ona usłyszała od ojca, że “jeżeli jesteście stworzeni dla siebie, to będziecie razem. Może kiedyś…” (fragment wywiadu z 30 lipca 2010 r. z “Gazety Wrocławskiej” W życiu trzeba wszystkiego spróbować. O Wojciechu Hasie opowiada Wanda Ziembicka). Wanda Ziembicka-Has opowiadała o swoim życiu z Hasem w wywiadach (m.in. “Moje wigilie z Hasem” , wywiad zamieszczony w gazecie “Moja Kuchnia” nr 12, 2000 r., wzbogacony o prywatne zdjęcia z Hasem). W wywiadzie tym mówi m.in. o tym, że wspólnie spędzali w zasadzie głównie święta, ponieważ ona pracowała we Wrocławiu (radio i później Ośrodek Telewizyjny), a on w Łodzi, jako wykładowca, a później przez dwie kadencje również rektor “Filmówki”.
Wanda Ziembicka-Has była również organizatorką charytatywnych wigilii, które wymyśliła w 1989 r. Wigilie odbywały się we Wrocławiu. Była to nie tylko kolacja, organizowana przez restaurację, ale również paczki dla osób, które się na niej gromadziły. W inicjatywę było zaangażowanych wielu Wrocławian, osoby niepełnosprawne były przewożone za darmo przez korporację taksówkarską.
