Has w czasie II wojny światowej. Kraków - Generalne Gubernatorstwo - Pierwsza praca
Wojciech Jerzy Has był nastolatkiem, kiedy wybuchła II wojna światowa. To, że mieszkał w Krakowie, a nie Warszawie czy Gdańsku nie polepszało jego sytuacji. Okupant na całym zajętym terenie wprowadził surowe prawa, regulując każdy obszar życia. Wprowadzony był m.in. obowiązek pracy dla polskiej ludności G.G. “Wszyscy mieszkańcy G.G-wa narodowości polskiej od 18 do 60 roku życia podlegają publicznemu obowiązkowi pracy” (…) “Wynagrodzenie nastąpi według stawek uznanych za słuszne” /Rozp. G.G-ra z dn. 26 X 1939 r./ Stawki dla Polaków i Niemców nie były takie same. W późniejszym czasie obniżono granicę wieku i obowiązkiem pracy mogli być objęci już 14-latkowie. To jednak nic w porównaniu do tego jak traktowano ludność żydowską (w tym miejscu można przypomnieć m.in. o książce “Na aryjskich papierach” Bronisława Szatyna – jej akcja rozgrywa się w Krakowie i okolicach).
Co robił Has w czasie wojny? Jak sam wspominał w rozmowie z Katarzyną Bielas (“Film o śmierci świata”, Magazyn Gazety Wyborczej 1996, nr 93), zrobił w tamtym czasie ilustracje do “trzech książek Zarembiny”. Wydaje się, że zgadza się ilość książek (dla dzieci), ale nie autorka. Nie była to Ewa Szelburg-Zarembina, tylko Jadwiga Hoesick-Hendrichowa. Pozycje te można odnaleźć w aneksie do artykułu Krzysztofa Woźniakowskiego, “Wkład Krakowa w literaturę Generalnego Gubernatorstwa 1939 – 1945 (Przyczynek do dziejów jawnego ruchu literacko-wydawniczego czasów okupacji hitlerowskiej”). Aneks: materiały do bibliografii książek literackich wydanych jawnie w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej. (Źródło: Rocznik Naukowo-Dydaktyczny [Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie]. Prace Bibliotekoznawcze, 1993 z. 7 (155) s. 153-195, artykuł dostępny on-line w różnych lokalizacjach). W aneksie, w części “Literatura dla dzieci i młodzieży, Nowe publikacje są: Hoesick-Hendrichowa Jadwiga, Myszka mała, co rodziców nie słuchała. Bajka o małej myszce. Rys. J.W. Has, Kraków: D.E. Friedlein 1942, 31 s. i Hoesick-Hendrichowa Jadwiga, Bajka arabska. [Ilustr.] J.W. Has, Kraków: Księgarnia Powszechna 1943, 24 s. Natomiast w części “Wznowienia” pojawia się Hoesick-Hendrichowa Jadwiga, Bunt zabawek. Bajki dla dzieci. Ilustr. W. Has. Wyd. 2, Kraków: S.A. Krzyżanowski 1942, 109 s. Na marginesie można wspomnieć, że Jadwiga, druga żona Hasa znała “Bunt zabawek” z dziecięcych lektur. Przy tej okazji można również odnotować jeszcze dwie rzeczy. W 1942 i 1943, Has ma dopiero 17 -18 lat. A jego inicjały są zgodne z imionami, które Has miał wpisane w metryce – Jerzy Wojciech. Przy “Buncie zabawek” J. gubi się i mamy W. Has.










Jeden z egzemplarzy książki Jadwigi Hoesick-Hendrichowej, “Bajka arabska” z ilustracjami Wojciecha Jerzego Hasa znajduje się obecnie w Waszyngtonie w Muzeum Holokaustu (United States Holocaust Memorial Museum). Został on przekazany w roku 2002 przez Felicję Liban (ur. 1934 r.), która w czasie wojny była ukrywana w Krakowie. Była to jedna z książek, która towarzyszyła jej w kryjówce. Link do strony – LINK.


